چگونه کوک پیانوی دیجیتال به کوک ریزپرده های ایرانی تغییر داد

برای اجرای موسیقی دستگاهی ایرانی بر روی پیانوی دیجیتال، که نیازمند فواصل ریزپرده‌ای مانند سُری (نیم‌بمل بالا) و کُرُن (نیم‌بمل پایین) است، باید از روش‌ها یا ابزارهایی استفاده کنید که امکان تغییر کوک یا تعریف فواصل غیر معمول را فراهم می‌کنند. پیانوی دیجیتال معمولاً به‌صورت پیش‌فرض بر اساس کوک مساوی (Equal Temperament) تنظیم شده و از فواصل ریزپرده‌ای پشتیبانی نمی‌کند، اما راهکارهای زیر وجود دارد:

۱. استفاده از پیانوی دیجیتال یا سینتی‌سایزر با قابلیت تعریف کوک سفارشی

برخی از مدل‌های حرفه‌ای این امکان را می‌دهند که کوک سفارشی یا جدول فواصل جدید تعریف کنید، مثل:

• Korg Kronos / Nautilus
• Yamaha Montage / MODX
• Roland Fantom
• برخی مدل‌های Nord (با پشتیبانی نرم‌افزاری)

در این دستگاه‌ها می‌توانید برای هر کدام از کلیدها میزان انحراف فرکانس بر حسب سنت (Cent) تعریف کنید. به طور مثال:

• سُری = +۵۰ سنت
• کُرُن = -۵۰ سنت

با این روش امکان اجرای دستگاه‌هایی مثل شور، سه‌گاه، راست‌پنجگاه و غیره با فواصل دقیق فراهم می‌شود.

۲. استفاده از نرم‌افزارها یا پلاگین‌های دارای امکان ریزپرده

اگر پیانوی دیجیتال شما قابلیت MIDI داشته باشد، می‌توانید آن را به کامپیوتر وصل کرده و از نرم‌افزارهایی که امکان بارگذاری کوک ایرانی دارند استفاده کنید، از جمله:

• سازهای مجازی (VST) مثل Pianoteq، Kontakt
• پلاگین‌ها یا نرم‌افزارهایی که از فایل‌های کوک Scala (.scl) پشتیبانی می‌کنند
• نرم‌افزارهای آهنگسازی مثل Ableton, Logic, Cubase همراه با ابزارهای Microtuning

در این نرم‌افزارها می‌توانید فواصل مخصوص دستگاه‌های ایرانی را بارگذاری یا تعریف کنید.

۳. استفاده از قابلیت Pitch Bend یا تغییر کلی کوک (با محدودیت)

در برخی مدل‌ها می‌توانید به صورت کلی کوک را کمی بالا یا پایین ببرید یا از Pitch Bend استفاده کنید. اما این روش:

• تنها به‌صورت کلی روی تمام نت‌ها اثر می‌کند
• برای اجرای دقیق موسیقی ایرانی که هر نت ممکن است تغییر کوک متفاوتی نیاز داشته باشد، مناسب نیست

۴. استفاده از کیبوردهای ارنجر شرقی (Oriental)

بعضی از کیبوردهای ارنجر مخصوص موسیقی خاورمیانه و ترکی طراحی شده‌اند و امکان تغییر سریع فواصل (شامل کورُن و سُری) را دارند. مثل:

• Korg Pa700/900 Oriental
• کیبوردهای Ketron یا Yamaha با اکسپنشن‌های شرقی

در این مدل‌ها، دکمه‌هایی برای فعال/غیرفعال کردن نیم‌پرده‌های ایرانی وجود دارد.

۵. استفاده از فایل‌های اسکلای تنظیم‌شده

در صورتی که دستگاه یا نرم‌افزار شما از سیستم‌های میکروتونال پشتیبانی کند، می‌توانید فایل‌های Scala (.scl) یا MTS را برای تعریف دقیق فواصل دستگاه‌های ایرانی استفاده کنید. مثلاً در دستگاه راست‌پنجگاه:

• ر = پایه
• می کُرُن = ۵۰ سنت پایین‌تر
• فا دیز سُری = ۵۰ سنت بالاتر
  و همینطور الی آخر.